Of Mice and Men (Của Chuột và Người) - John Steinbeck

Đây là một truyện vừa, khá mỏng và là tác phẩm được yêu mến nhất của Steinbeck ngoài Chùm nho. Cũng như Chùm nho và một truyện khác tên là In Dubious Battle, Của Chuột và Người mô tả những số phận người giữa cuộc Đại Khủng Hoảng ở nước Mỹ đầu thế kỷ trước.

Sở dĩ truyện này nổi tiếng như vậy vì nó được dựng thành kịch và phim rất nhiều lần. Nhiều người cho là kết cấu câu chuyện được xây dựng rất thuận tiện để chuyển lên sân khấu. Trong Của Chuột và Người, những ước mơ, tình người và bi kịch được đẩy đến tận cùng bằng tài kể chuyện của một Steinbeck đang đạt đến đỉnh cao.

Giấc mơ của George, Lennie và những nhân vật cùng khổ khác là làm việc chăm chỉ, giành giụm đủ tiền mua một mảnh đất của riêng mình. Ước mơ này không hẳn chỉ là "giấc mơ Mỹ" vào thời Đại Khủng Hoảng, mà còn là mơ ước của tất cả mọi người. Truyện tạo sự đồng cảm với người đọc, vì ai cũng có một ước mơ của riêng mình. Nhưng con đường biến ước mơ thành sự thật luôn có những vật cản oái oăm; tấn bi kịch xảy ra trong truyện đã ngăn giấc mơ đổi đời của những người lao động cùng khổ.

Dù sao, tình bạn và mối quan hệ tương trợ của George và Lennie làm người đọc cảm động cũng như gợi không ít tò mò. Tại sao George phải dính dáng đến một người tâm trí bất ổn như Lennie? Ở đây, vượt lên trên những tầm thường, George cần một người để quan tâm và ban phát tình cảm, để anh ta còn có thể cảm nhận tính người của mình chưa chết hẳn. Chứng kiến những số phận cô đơn đến khô khốc của nhiều kẻ làm thuê lang thang khắp các trang trại miền Salinas bắc California, George hiểu, bằng bản năng của một kẻ thừa khôn ngoan, rằng chỉ có tình người mới giúp con người đứng vững.

Việt Lê